Голын усны шавьжнууд

Голын усны шавьжнууд нь экосистемийн чухал хэсэг бөгөөд загас, шувуу, хоёр нутагтан зэрэг олон амьтдын хоол тэжээл болдог. Тэдгээр шавьж нь ихэвчлэн авгалдай (нимф), залуувтар (пупа), насанд хүрсэн (имаго) гэсэн гурван үе шатыг дамжин хөгждөг. Голын усанд элбэг тохиолддог шавьжнууд:

1. Өдөрж (Mayflies – Ephemeroptera)

• Ихэвчлэн цэвэр устай гол, горхинд амьдардаг.

• Авгалдай нь хэдэн сараас 2-3 жил хүртэл усан дор амьдарна.

• Загасны гол хоолны нэг тул загасчлах өгөөшний (нимф) загварт өргөн ашигладаг.

2. Үлэмж далавчтан (Stoneflies – Plecoptera):

• Хүйтэн, хүчилтөрөгчөөр баялаг урт урсгалтай гол мөрөнд их байдаг.

• Авгалдай нь усны ёроолын чулуун дор амьдарч, 1-3 жил болж байж насанд хүрдэг.

• Загас, ялангуяа форель ихээр иддэг тул нимф өгөөшний загварт багтдаг.

3. Тор нэхэгч хоовгон (Caddisflies – Trichoptera):

• Хатуу хуягтай авгалдай нь ургамлын үлдэгдэл, элсээр өөрсдийгөө хамгаалсан оромж бүтээдэг.

• Усны урсгал, температурт тэсвэртэй тул гол, нуур, горхи бүхэнд байдаг.

• Насанд хүрсэн үедээ эрвээхэйтэй төстэй болж нисдэг.

4. Хирономид ялаа (Midges – Chironomidae, Diptera):

• Усны ёроолд шороон дотор амьдардаг авгалдай нь жижиг загас, хоёр нутагтан, шувуудын гол хоол.

• Насанд хүрсэн цахлай ялаанууд бөөнөөрөө нисч, голын ойролцоо их харагддаг.

• Нимф хэлбэр нь загасчлахад түгээмэл хэрэглэгддэг.

5. Хар ялаа (Black Flies – Simuliidae, Diptera):

• Авгалдай нь урсгалтай усанд хад, ургамалд бэхлэгдэн амьдардаг.

• Зарим төрөл нь хүмүүсийг хатгах боловч ихэнх нь загас, шувууны хоол болдог.

Голын усны шавьжнуудын ач холбогдол:

✔ Экологийн тэнцвэр – Загас, хоёр нутагтан, шувуу зэрэг амьтдын хоол тэжээлийн эх үүсвэр болдог.

✔ Усны чанарын үзүүлэлт – Сондор ялаа, чулуун ялаа нь бохирдолд мэдрэг тул тэдгээр шавьж ихтэй бол ус цэвэр байгааг илтгэнэ.

✔ Загасчлахад ашигтай – Ихэнх голын загас, ялангуяа форель, хадран голдуу усны шавьжаар хооллодог тул загасчлах өгөөшийг тэдний хэлбэртэй төстэй загварчлах нь үр дүнтэй.